Κρίσιμη η ασφάλιση συνεταίρων για την επιβίωση της επιχείρησης

Deal

Σε επιχειρήσεις με στενό ιδιοκτησιακό καθεστώς, όπως οι ελληνικές, η διοίκηση και η ιδιοκτησία είναι συνήθως ταυτόσημες έννοιες. Οπότε μια απώλεια μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στη λειτουργία της επιχείρησης.

Case study
Ο κύριος Γεωργίου ήταν ένας εξαιρετικός επιχειρηματίας. Μαζί με τα δύο αδέλφια του κατείχαν μία από τις πιο αξιόλογες καθετοποιημένες μονάδες πώλησης και επισκευής γνωστής μάρκας αυτοκινήτων. Η μοίρα όμως έπαιξε πολύ άσχημο παιχνίδι στην οικογένεια. Ο ένας από τους αδελφούς σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα. Λίγο καιρό μετά άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την επιχείρηση, όταν σε αυτή θέλησε να συμμετάσχει ενεργά η σύζυγος του θανόντος μαζί με τον καινούργιο της σύντροφο. Οι διαμάχες και οι έριδες οδήγησαν σύντομα την εταιρεία στο λουκέτο. Ο κύριος Γεωργίου και τα αδέλφια του ήταν άριστοι επιχειρηματίες, αλλά δεν είχαν προβλέψει κάτι που είχε πολύ μεγάλες πιθανότητες να συμβεί…

Ασφάλεια συνεταίρων: Η λύση για την επιβίωση της επιχείρησης
Ο αριθμός των συνεταιριστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, όλων των νομικών μορφών, είναι αξιοσημείωτα μεγάλος. Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων οι συνέταιροι εργάζονται μαζί για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Μερικές φορές οι συνέταιροι είναι εικονικοί και έχουν χρησιμοποιηθεί για να εξυπηρετήσουν άλλα συμφέροντα, όπως φορολογική αποφυγή, κληρονομικές τακτοποιήσεις, ένταξη σε ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ. Στις πραγματικές όμως συνεταιριστικές επιχειρήσεις, οι εταίροι τους είναι αλληλοεξαρτώμενοι και το ποσοστό συνεισφοράς τους είναι απολύτως απαραίτητο για να επιτευχθεί το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Η δημιουργία μιας εταιρείας μεταξύ συνεταίρων εξυπηρετεί δύο βασικές σκοπιμότητες:
-Κοινούς επαγγελματικούς στόχους και οράματα
-Οικονομική και ψυχολογική αμοιβαιότητα

Οι επαγγελματικοί στόχοι και επιδιώξεις, τα οράματα και οι προσδοκίες, έχουν γίνει αποδεκτά από τους συνεταίρους, οι οποίοι αποφασίζουν να δημιουργήσουν μια οικονομική οντότητα η οποία θα εισέλθει στον ανταγωνισμό με συγκεκριμένο σχεδιασμό, στόχους και στρατηγική. Οι ρόλοι είναι μοιρασμένοι και διακριτοί και η αλληλεπίδραση απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργικότητα του Οργανισμού. Οι προσλήψεις και οι απολύσεις συναποφασίζονται, η στρατηγική συνυπογράφεται και το brand name της επιχείρησης είναι προέκταση των προσώπων/προσωπικοτήτων που απαρτίζουν τον συνεταιρισμό. Παράλληλα, δεν νοείται συνεταιρισμός χωρίς την αίσθηση της ασφάλειας που ποικιλοτρόπως δημιουργείται εξαιτίας αυτού. Η ασφάλεια αυτή προέρχεται κυρίως από την εμπιστοσύνη που απολαμβάνουν τα μέλη του μεταξύ τους και την οικονομική αλληλεξάρτηση. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα διακύβευε τα οικονομικά του συμφέροντα συνεργαζόμενος με κάποιον που δεν θα είχε την αμέριστη εμπιστοσύνη του. Συγχρόνως, η ψυχολογική αλληλεπίδραση που δημιουργείται και αναπτύσσεται μεταξύ των εταίρων διαχρονικά, ενισχύει τα θεμέλια του Οργανισμού, ενώ ταυτόχρονα κάνει πιο δυνατές και στέρεες τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Ξαφνικά ένα πρωί…
Ξαφνικά, ένα πρωί, όλα τα ανωτέρω ανατρέπονται οριστικά. Τα οράματα, οι κοινές επιδιώξεις, η φιλία, η ομοιογένεια, τα σχέδια για το μέλλον, το αυριανό σημαντικό ραντεβού ακυρώνονται δια παντός. Ένα δυσάρεστο, αλλά αναπόφευκτο, χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης είναι και η θνητότητα. Δυστυχώς δεν εμφανίζεται πάντα την ώρα που «πρέπει». Καθένας έχει τα δικά του όρια και προδιαγραφές. Ο θάνατος όμως, εκτός από τις συναισθηματικές και ψυχολογικές του επιπτώσεις, αφήνει πίσω του τεράστια οικονομική «αιμορραγία», ενώ προβλήματα, που κανένας δεν είχε διανοηθεί μέχρι τώρα, εμφανίζονται. Η πιθανότητα να συμβεί απώλεια ενός συνεταίρου κατά τη διάρκεια του εργασιακού/παραγωγικού βίου είναι εξαιρετικά μεγάλη. Ο πίνακας 1 εμφανίζει τη στατιστική πιθανότητα απώλειας ενός στελέχους ως την ηλικία των 65 ετών. Αν υπάρχουν 2 συνέταιροι 35 ετών, η πιθανότητα θανάτου ενός εκ των 2 είναι 47%, ενώ αν είναι 3, η πιθανότητα είναι 61%. Δεν αποτελεί ατυχία λοιπόν αν συμβεί κάτι. Αποτελεί τύχη αν δε συμβεί!

Οι συνέπειες της απώλειας ενός συνεταίρου
Στο πραγματικό παράδειγμα που αναφέρουμε, η απώλεια του ενός αδελφού ήταν καθοριστική για το μέλλον της επιχείρησης. Το ψυχολογικό σοκ – μαζί με το επαγγελματικό κενό – σιγά σιγά περιορίστηκε. Αλλά τα χειρότερα μόλις άρχιζαν: Τα αδέλφια άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι εργάζονταν φορτωμένοι και με τις ευθύνες του αδελφού τους, ενώ τα κέρδη μοιράζονταν στα τρία. Οι τριγμοί εντάθηκαν όταν, μετά από μερικούς μήνες, η νόμιμη κληρονόμος του θανόντος αδελφού, η σύζυγός του, διεκδίκησε πολύ δυναμικά την είσοδό της στην επιχείρηση, μαζί μάλιστα με τον καινούριο της σύντροφο. Επακολούθησαν «ομηρικές» μάχες και διενέξεις ως τη φυσική αυτοκαταστροφή της εταιρείας ακριβώς 2 χρόνια μετά τον θάνατο του αδελφού…
Οι συνέπειες από την απώλεια ενός συνεταίρου ή μετόχου πλήττουν: την ίδια την εταιρεία, τους επιζώντες ιδιοκτήτες και τους φυσικούς κληρονόμους του.

-Συνέπειες για την επιχείρηση
Σε επιχειρήσεις με στενό ιδιοκτησιακό καθεστώς, όπως οι ελληνικές, η διοίκηση και η ιδιοκτησία είναι συνήθως ταυτόσημες έννοιες. Οπότε μια απώλεια μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στη λειτουργία της επιχείρησης. Το μέγεθος των συνεπειών εξαρτάται από το πόσο σημαντικό ήταν το πρόσωπο αυτό για την κερδοφορία της επιχείρησης. Επιπροσθέτως, θα προκληθούν νομοτελειακά διαφορές μεταξύ των επιζώντων συνεταίρων, των κληρονόμων και άλλων στελεχών, για την αναπλήρωση του κενού που προκλήθηκε.

-Συνέπειες για τους επιζώντες συνεταίρους
Οι επιζώντες συνέταιροι έχουν ξεκάθαρο συμφέρον να συνεχίσουν τη λειτουργία της επιχείρησης. Αυτό όμως μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με τον εκτελεστή της διαθήκης ή τους κληρονόμους. Ο μεν θα βιάζεται να πληρώσει τους φόρους και τις δαπάνες τακτοποίησης της κληρονομιάς, οι δε θα πιέζονται για άμεσο εισόδημα, με αποτέλεσμα να ζητήσουν ρευστό από την επιχείρηση. Οι συνέταιροι όμως θα θέλουν να επανεπενδύσουν τυχόν κέρδη και να συνεχίσουν απρόσκοπτοι το έργο τους. Ασχέτως του αν οι κληρονόμοι και ο εκτελεστής δεν έχουν τη βούληση να βλάψουν την εταιρεία, εντούτοις το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: Η ζωή της επιχείρησης αρχίζει να γίνεται πολύ δύσκολη…

Ο αποθανών συνέταιρος μπορεί να είναι μέτοχος πλειοψηφίας ή μειοψηφίας. Αν είναι μέτοχος πλειοψηφίας, ο εκτελεστής ή η οικογένεια που ελέγχει τώρα την εταιρεία, μπορεί να εκλέξει νέο διοικητικό συμβούλιο, να διορίσει νέα στελέχη και να αναδιοργανώσει την εταιρεία προς όφελος των κληρονόμων. Οι παλιοί συνέταιροι μειοψηφίας θα υποχρεωθούν είτε να ακολουθήσουν αυτές τις εντολές είτε να παραιτηθούν. Υπάρχει η πιθανότητα το νέο Δ.Σ. να αποφασίσει τη διανομή μερίσματος, ακόμα κι αν χρειαστεί αυτό να χρηματοδοτηθεί εν μέρει από μια μείωση αμοιβών των επιζώντων συνεταίρων.

Σε ένα άλλο σενάριο, οι κληρονόμοι μπορεί να θελήσουν να πουλήσουν τα μερίδιά τους στους επιζώντες. Αυτοί όμως θα έχουν μετρητά; Το τίμημα θα είναι δίκαιο; Αν οι κληρονόμοι στραφούν σε τρίτους για την πώληση των μεριδίων τους, αυτό θα ικανοποιήσει τους επιζώντες συνεταίρους; Αν είναι μέτοχος μειοψηφίας, οι συνέταιροι που έχουν την πλειοψηφία θα συνεχίσουν να ελέγχουν την εταιρεία και οι δουλειές τους φαινομενικά δεν θα απειληθούν. Πρέπει όμως να εξετάσουμε σοβαρά κάποιες περιπτώσεις:

– Αν ο αποθανών συνέταιρος βρισκόταν τοποθετημένος σε κάποια θέση στρατηγικής σημασίας για την επιχείρηση, τότε η απώλεια των δεξιοτήτων του μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης, καθώς και στον κύκλο επιρροής που είχε στους πελάτες της.
– Από την άλλη πλευρά, οι κληρονόμοι του μειοψηφούντος μετόχου έχουν κάποια νόμιμα δικαιώματα, όπως δικαίωμα ψήφου στις συνελεύσεις, λήψη πληροφοριών σχετικά με τα οικονομικά στοιχεία, τα πελατολόγια, τις στρατηγικές της επιχείρησης κ.λπ., και φυσικά το «δικαίωμα» να κάνουν δύσκολη τη ζωή των υπολοίπων εφόσον το θελήσουν.
– Η συμβατική σχέση εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ των συνεταίρων μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβιάστηκε από την πλειοψηφία, ασχέτως του αν αυτό έγινε με διαφορετική πρόθεση ή από κακή επιχειρηματική κρίση. Τα δικαστήρια φροντίζουν με ιδιαίτερη συμπόνια τούς μειοψηφούντες και τους κληρονόμους και τους προστατεύουν όπως κάθε αδύναμο πολίτη.

Συνέπειες για τους κληρονόμους
Η οικογένεια του θανόντος έχει αμεσότατη ανάγκη το εισόδημα που έφερνε ως τώρα στο σπίτι, για να καλυφθούν οι άμεσες υποχρεώσεις. Η εξάρτηση από αυτό το εισόδημα είναι δεδομένη. Οι δαπάνες εξαιτίας του θανάτου ίσως είναι ανυπόφορες. Η νέα κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, αφού τώρα οι κληρονόμοι θα υποστούν:
-Την απώλεια μισθού του θανόντος
-Την απώλεια μερισμάτων.

Οι επιζώντες συνέταιροι δεν έχουν καμία διάθεση να προσφέρουν μερίσματα σε τρίτους τη στιγμή που αυτοί κάνουν όλες τις δουλειές και αναλαμβάνουν τις ευθύνες της επιχείρησης Οι εταιρείες με στενό ιδιοκτησιακό καθεστώς πολύ σπάνια πληρώνουν μερίσματα, αφού οι μέτοχοι ψηφίζουν αυξήσεις μισθών στον εαυτό τους για την ιδιότητά τους σαν υπάλληλοι. Οπότε οι μετοχές που θα έχουν στην κατοχή τους οι κληρονόμοι δεν θα έχουν καμιά αξία εκτός αν μπορέσουν να τις πουλήσουν. Είναι ξεκάθαρο ότι ο θάνατος ενός συνεταίρου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα ακόμα και για την ίδια την επιβίωση της επιχείρησης.

Οι λύσεις
Υπάρχουν μερικές διαθέσιμες λύσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
-Ρευστοποίηση της επιχείρησης
-Πώληση της εταιρείας εν λειτουργία
-Οι κληρονόμοι να γίνουν ενεργοί υπάλληλοι
-Οι κληρονόμοι να πουλήσουν το μερίδιό τους σε τρίτο
-Οι κληρονόμοι να πουλήσουν το μερίδιό τους στους επιζήσαντες συνεταίρους

Η δημιουργική απάντηση
Ο μόνος τρόπος να λυθεί αυτό το πρόβλημα είναι η οδός της δημιουργικής και νόμιμης φοροαποφυγής: Οι συνέταιροι, αφού αποφασίσουν σχετικά με το ποσό που αντιστοιχεί στον καθένα από την αξία της επιχείρησης, ασφαλίζονται ξεχωριστά για τα ποσά αυτά. Παράλληλα, μεταβιβάζουν τα μερίδιά τους στους συνεταίρους τους με συμβολαιογραφική πράξη «Δωρεά εξαιτίας θανάτου». Δικαιούχοι του ασφαλίσματος (αποζημίωση θανάτου) θα είναι οι κληρονόμοι πρώτου βαθμού συγγενείας (σύζυγος και παιδιά). Αυτό μπορεί να σημαίνει από μηδενική έως ελάχιστη φορολόγηση του ασφαλισμένου κεφαλαίου. Τα μερίδια του αποθανόντος μοιράζονται στους επιζώντες συνεταίρους. Η επιχείρηση συνεχίζει να λειτουργεί απρόσκοπτη και όλοι είναι ευτυχισμένοι. Οι συνέταιροι δεν θα έχουν κανέναν άλλο να ελέγχει τις κινήσεις τους, ενώ η οικογένεια του θανόντος έχει πάρει το ποσόν που είναι απολύτως δίκαιο, σύμφωνα με την τρέχουσα αποτίμηση της επιχείρησης.
Βεβαίως η αξία της επιχείρησης αλλάζει συνεχώς είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Είναι επιβεβλημένο λοιπόν να γίνεται μια δυναμική αποτίμηση σε κάθε περίοδο κατά την οποία οι συνθήκες μεταβάλλονται. Η αλλαγή των ασφαλισμένων κεφαλαίων είναι εύκολη, αρκεί να μην υπάρχουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Το κόστος της ασφάλισης είναι εξαιρετικά χαμηλό: εξαρτάται από την ηλικία του ασφαλισμένου και τις περισσότερες φορές είναι λιγότερο από τους ετήσιους τόκους του κεφαλαίου που ασφαλίζεται.

Πηγή: insuranceworld.gr